Hidrofor hesabı ve hidrofor seçiminde göz önüne alınması gereken ana etkenler:
– Debi (Su miktarı)
– Basma yüksekliği
– Emme derinliği
– Emme hattı çapı
– Basma hattı çapı
Hidrofor Hesabı
1- Debi
Q = A x T x B x f ( litre/saat)
Q: Debi (litre/saat)
A: Aile sayısı veya daire sayısı: A
T: Bireyin günlük su tüketimi: T = 100 – 150 litre / gün
B: Ortalama birey sayısı aile için: B = 4 – 5
f: Eş zamanlı Su kullanım faktörü
Eş zamanlı Su kullanım faktörü ( f )
4 daireye kadar0,66
10 daireye kadar0,45
20 daireye kadar0,40
50 daireye kadar0,35
100 daireye kadar0,30
100 daireden fazla0,25
2- Basma yüksekliği (Hm)
Hm = ( A x B x C ) + HÖZEL + HAKMA (mSS)
Hm: Basma yüksekliği (mss)
A: Kat yüksekliği ( Evsel uygulamalar için genellikle 2,8 metre – 3 metre arası )
B: Kat sayısı
C: Emniyet katsayısı (Yeni binalar için C=1,20 , eski binalar için C=1,30 )
HÖZEL: Özel ekipmanlar için gerekli olan basınç (Tablodan )
HAKMA: Kullanım yeri basıncı ( HAKMA = 15 mSS )
HÖZEL Özel ekipmanlar için gerekli olan su basıncı
Su sayacı başına10 mSS
Filtrasyon için15 mSS
Hortumla bahçe sulama için10 mSS
Fıskiye ile bahçe sulama için30 mSS
Şok duş için15 mSS
3- Emme derinliği
Hidroforun emiş yapması durumunda kapasitesi düşecektir. Bu düşüş miktarı pompa tipine bağlı olarak değişmektedir. Seçim yapılırken pompa üreticisine başvurunuz.
4- Emme hattı çapı
Emme hattı galvaniz boru ile yapılıyorsa minimum pompa emiş ağzı çapında, plastik boru ile yapılıyorsa minimum pompa emiş çapından bir çap büyük boru ve armatür kullanılmalıdır.
5- Basma hattı çapı
Basma hattı boru ile yapılıyorsa minimum pompa emiş ağzı çapında, plastik boru ile yapılıyorsa minimum pompa emiş çapından bir çap büyük boru ve armatür kullanılmalıdır. Pompa çıkışına yakın yerlere (1 metre) dirsek konulmamalıdır.
Örnek Hidrofor Hesabı
60 daireli üç bloktan oluşan beşer katlı yeni bir sitenin su ihtiyacını karşılayacak hidroforun kapasitesini hesaplayalım. Her dairenin sayacı ayrıdır. Banyo bataryasında şok duş kullanılmıştır.
Q = A x B x T x f (Litre)
Q = 180 x 5 x 120 x 0,25 = 27,000 litre/saat = 27 m3/h
Hm = (2,8 x kat sayısı x C ) + HÖZEL + HAKMA
Hm = (2,8 x 5 x 1,3) + (10 + 15) + 15 = 58,2 mSS = 60 mSS
Seçilecek hidroforun pompası,Q = 27 m3/h Hm = 60 mSS değerlerini sağlamalıdır. Hidroforla birlikte kullanılacak denge tankı minimum 500 litre ve ön gaz basıncı 5,5 bar olmalıdır.
Hidrofor Denge Tankı Seçimi
Hidrofor denge tankı seçimi yapabilmek için belirlenmesi gerekenler basınç sınıfı, hacim ve ön gaz basıncıdır;
Denge Tankı Basınç Sınıfı Hesabı
Seçilecek tankın basınç sınıfı birlikte çalışacağı hidroforun özelliklerine bağlıdır. Hidrofor denge tankları 6-10-16 25 bar işletme basınçlarında üretilmekte ve işletme basıncının % 50 üzerinde test edilmektedir. Bu durumda seçilecek tankın işletme basıncı, hidrofor pompasının maksimum basıncından büyük olmalıdır.
Ptankişletme ≥ Ppompamaks
Örneğin, hidrofor pompasının maksimum basıncı (kapalı vanada) 7 bar ise seçeceğimiz denge tankının işletme basıncı 10 bar olmalıdır.
Denge Tankı Hacim Hesabı
Seçilecek tankın nominal hacmi birlikte çalışacağı hidroforun özelliklerine ve uygulama şartlarına bağlıdır.
Hacim belirlenmesinde genellikle motorların şalt (devreye girip çıkma sayısı) sayısının sınırlandırılması ölçüsü temel alınmaktadır. Yüksek şalt sayısı elektrik motorunun, pompa aksamının, basınç şalterinin ve pano içindeki kontaktörler gibi diğer elektromekanik ekipmanın kullanım ömrünü kısaltmakta ve yüksek demeraj akımından dolayı elektrik sarfiyatının artmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle mümkün olduğunca büyük hacimli tank kullanılması işletim ekonomisi ve kullanım ömrü açısından tavsiye edilmektedir. Seçilmesi gereken tankın asgari nominal hacmi VN,
VN ≥ 0,33 x Qmaks x ( Hüst + 1 ) / ( ( Hüst – Halt ) x S ) formülüyle hesaplanabilmektedir.
Seçilen genleşme tankının işletme şartlarında depolayabileceği basınçlı su yani faydalı su hacmi VF,
VF = VN x ( Hüst – Halt ) / ( Hüst + 1 ) formülüyle hesaplanabilmektedir.
VN: Tankın asgari nominal hacmi (litre)
Qmaks: Her bir pompanın alt basınçta verdiği debi (m3/h)
Hüst: Hidroforun üst basıncı (bar)
Halt: Hidroforun alt basıncı (bar)
S: Hidroforun amaçlanan şalt sayısını (1/h)
VF: Depolanabilen faydalı su hacmi (litre)
N: Motor gücü
Denge Tankı Ön Gazı Basıncı Hesabı
Tankta olması gereken ön gaz basıncı p0, birlikte çalışacağı hidroforun işletmeye alınması sırasında p0 = 0,9 x halt olacak şekilde yani hidroforun devreye girme basıncından yaklaşık %10 daha düşük seviyede ayarlanmalıdır.
Tanklar, yeterli basınç kapasitesine sahip bir kompresörle mümkün olduğunca kuru hava veya azot gazı basılarak basınçlandırılmalıdır. Ön gaz basıncı kontrol edilirken ve genleşme deposuna hava basılırken deponun içindeki su tamamen boşaltılmış olmalıdır. Membranlı tankın içindeki havanın basıncı periyodik olarak (hafta, ay gibi) kontrol edilmelidir. Hava, membranlı tank içindeki lastik membrandan difüzyonla sürekli suya geçerek veya flanş ve sibop bağlantılarında sızarak azalır. Tank içinde hava basıncı düşerse hidroforun şalt sayısı artar. Dolayısıyla ses ve sudaki dalgalanma artar.
Elektrik motorları için tavsiye edilen azami şalt sayıları ( S ):
N ≤ 1,5 kW için S ≤ 80 1/h
N ≤ 3,7 kW için S ≤ 60 1/h
N ≤ 7,5 kW için S ≤ 30 1/h
N ≤ 15 kW için S ≤ 20 1/h
N ≤ 18 kW için S ≤ 15 1/h
Dalgıç pompaların hidrofor olarak kullanıldığı durumlarda, genleşme tankının hacmi mümkün olduğunca büyük seçilmeli ve dalgıç tip elektrik motorların şalt sayısının aşağıda gösterilen değerlerin üstüne çıkmaması sağlanmalıdır.
Dalgıç motorlar için tavsiye edilen azami Galt sayıları ( S ):
N ≤ 5,5 kW için S ≤ 20 1/h
N ≥ 7,5 kW için S ≤ 15 1/h ve bir gün boyunca oluşacak şalt sayısı, S ≤ 80 – 100 1/gün olarak gerçekleştirilmelidir.